- بررسی علت مرگتوله ببرها ادامه دارد
این اتفاق ضمن ایجاد تاسف در جامعه به‌ویژه برای حامیان محیط زیست، سبب انتشار شایعاتی در خصوص علت مرگ آنها شد تا جایی که دادستانی مشهد به این موضوع وارد شد و با تشکیل کمیته حقیقت‌یاب، این کمیته را مامور رسیدگی و بررسی این اتفاق ناگوار کرد.
- بی‌تحرکی حیوانات
در یکی از روزهای شهریورماه سری به باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد می‌زنیم. بازدیدکنندگان بسیاری که اکثر قریب به اتفاق آنان را زائران و گردشگران تشکیل می‌دهند، در حال گردش در باغ‌وحش هستند و طبعا کودکان با شوق و کنجکاوی بیشتر از تماشای عینی حیواناتی که پیش از این فقط در فیلم و عکس دیده بودند، لذت می‌برند. مقابل قفس حیواناتی مانند ببر و شیر شلوغ‌تر از سایر قفس‌هاست، اما آنچه موجب نارضایتی بازدیدکنندگان شده، بی‌تحرکی این حیوانات است. ببرها آرام در گوشه قفس نشسته یا خوابیده‌اند، شیر نر بر روی سکویی به پهلو خوابیده است. خرس نیز در انتهای قفس به‌سختی دیده می‌شود، میمون‌ها نیز که معمولا شیطنت و جست‌وخیزشان تماشایی است، بر وی میله‌های داخل قفس به حالت نشسته چرت می‌زنند.
- آسیب ببرها به بچه‌های خود امری طبیعی است
باغ‌وحش وکیل‌آباد در واقع میراث پدری «مهدی رستمی» مدیر داخلی کنونی این باغ‌وحش است. وی می‌گوید: پدر مرحومم در سال 1339 اولین باغ‌وحش مشهد را که دومین در کشور پس از تهران بود، در منطقه خواجه‌ربیع با 2 قلاده شیر و 2 قلاده خرس تاسیس کرد و به‌تدریج با افزودن سایر حیوانات این باغ‌وحش به مکان فعلی منتقل شد. حیوانات این باغ‌وحش با تولید مثل تا امروز ادامه یافتند و فقط نسل فیل پس از مرگ فیل 54 ساله، ادامه نیافت.
به گفته وی 30 سال پیش یک جفت ببر به این باغ‌وحش منتقل شدند که ببرهای کنونی از زاد و ولد درون‌زایی آنها به وجود آمدند. اکنون 11 قلاده ببر ماده و 5 قلاده ببر نر در این باغ‌وحش زندگی می‌کنند. به طور کلی به‌ندرت اتفاق می‌افتد که در طبیعت و در باغ‌وحش‌ها ببرها بچه‌های خود را بزرگ کنند و باید به محض تولد توله‌ها از مادر جدا شوند، زیرا امکان آسیب رساندن مادر به توله‌ها بسیار زیاد است. از طرفی جداسازی توله‌ها نیز کاری دشوار و با مقاومت مادر همراه است.
رستمی در ادامه می‌گوید: در این باغ‌وحش اخیرا یک ببر ماده 3 توله به دنیا آورد که 2 توله را قبل از جداسازی در زیر خود خفه کرده و کشته بود و یک توله ببر هم که از زیر مادر خارج شد، بر اثر فشارهایی که بر او وارد شده بود پس از 36 ساعت، تلف شد. پس از مدتی 2 ببر ماده دیگر به فاصله یک روز زایمان داشتند که اداره هم در جریان بود. در این زایمان نیز یک ببر مادر دست یکی از توله‌ها را کامل خورده بود و به پوست شکمش نیز آسیب زده بود. این توله ببر به دلیل جراحات زیاد قابل درمان نبود و با نظارت مسئولان ذیربط با تزریق مرگ آرامی داشت. توله ببر دیگر نیز که پوست پشتش پاره شده بود، با وجود تلاش دامپزشک برای درمان جان خود را از دست داد. از 3 توله ببر دیگر که جداسازی شدند، فقط یک توله ببر زنده مانده است.
وی معتقد است کم‌تحرکی گربه‌سانان مانند شیر و ببر در روز از ویژگی‌های آنهاست و توضیح می‌دهد: این گروه حیوانات معمولا روزها می‌خوابند و شب‌ها به شکار می‌روند. حتی شیر نر گاهی 20 ساعت در روز می‌خوابد، بنابراین بر خلاف باور بسیاری، گرسنگی این حیوانات را وادار به فعالیت و حرکت می‌کند و دلیل بی‌تحرکی آنها در قفس نیز سیر بودن آنهاست. مدیر باغ‌وحش می‌افزاید: اگر شب‌هنگام به باغ‌وحش سری بزنید، نعره این حیوانات فضا را پر کرده، به نحوی که حتی میمون‌ها نیز خواب راحتی ندارند و به میله‌های قفس چنگ می‌زنند، به همین دلیل آنها نیز روزها چرت می‌زنند.
به گفته وی، در سال‌های اخیر فشار ان‌جی‌اوهای حامی حیوانات در رابطه با حیوانات سیرک و باغ‌وحش بیشتر شده است. آنان معتقدند هیچ حیوانی حتی قناری نباید در قفس نگهداری شود. البته نحوه رفتار با حیوانات در سیرک را هیچ‌کس نمی‌پسندد، اما هر کشوری به باغ‌وحش نیاز دارد. دانشجویان رشته‌های مرتبط با زیست‌شناسی دانشگاه‌ها برای انجام تحقیقات به باغ‌وحش نیاز دارند. همچنین کودکان دوست دارند حیوانات را از نزدیک تماشا کنند.
رستمی با گلایه از برخی رسانه‌ها و فضای مجازی که با اخبار کذب به آبرو و حیثیت افراد لطمه می‌زنند، می‌گوید: خیلی علاقه‌مند بودم که این باغ‌وحش را نسل به نسل به فرزندانم انتقال دهم، اما با توجه به جو و شرایط کنونی و آسیب‌هایی که در سال‌های اخیر به خانواده من وارد شده است، به دادستانی و سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کردم که در صورت وجود متقاضی برای باغ‌وحش، آن را واگذار می‌کنم.
- نتایج اقناع‌کننده نیست
به گفته معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز خراسان رضوی، بر اساس دستور دادستانی، کمیته حقیقت‌یاب برای بررسی علت تلف شدن 7 توله ببر در باغ‌وحش وکیل‌آباد تشکیل شد. «فرزاد بهشتی» می‌افزاید: این کمیته پس از برگزاری چند جلسه، نتیجه بدوی را تحویل حوزه دادستانی داده است، اما با توجه به این‌که هنوز به‌وضوح علت مرگ 4 توله ببر که نسبت به مرگ آنها مشکوک هستیم، مشخص نشده است، نتایج قانع‌کننده نبود. بنابراین مجددا به سازمان حفاظت محیط‌زیست عودت داده شد تا نتایج تکمیل شود و به حوزه دادستانی ارسال شود تا تصمیم‌گیری لازم صورت گیرد. به گفته وی، اعضای کمیته حقیقت‌یاب متشکل از مدیر کل سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان رئیس کمیته، مدیر کل سازمان دامپزشکی، 2 عضو هیأت‌مدیره دانشکده دامپزشکی و یک فعال محیط‌زیست است و در صورت نیاز یک نماینده حوزه دادستانی هم در این جلسات شرکت می‌کند.
این مقام مسئول در ادامه اظهار می‌کند: به منظور تکرار نشدن مسائل این‌چنینی در باغ‌وحش مشهد، 2 دستورکار تعریف شده است که نخست محیط و فضای باغ‌وحش و حتی نقاط کور آن باید به صورت آنلاین از سوی کمیته امنیت پایش تصویری استان نظارت و چک شود که این امر از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال پیگیری است تا این نظارت‌ها در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست و اداره کل دامپزشکی قرار گیرد. معاون دادستان می‌افزاید: همچنین تمام حیوانات باغ‌وحش باید مجهز به میکروچیپ شوند که تاکنون بیش از 90 درصد از آنان به میکروچیپ مجهز شده‌اند. پروانه بهداشتی باغ‌وحش وکیل‌آباد نیز از سوی اداره دامپزشکی در مرحله صدور است که پس از اخذ پروانه می‌توان نظارت‌های بیشتری را اعمال کرد.
وی معتقد است علت اصلی مشکلات باغ‌وحش مشهد اختلافات مدیریتی حاکم بر آن است که سبب شده تیم‌های مدیریتی برای متهم کردن یکدیگر دست به کشتار حیوانات بزنند که در این خصوص به عنوان راهکار مدیر باغ‌وحش قول داده است تا مدیری خارج از مجموعه سهامداران باغ‌وحش انتخاب شود و این موضوع از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال پیگیری است. به گفته بهشتی، با ورود دادستانی به مسائل باغ‌وحش بسیاری از مشکلات آن رفع شده است و همانگونه که دادستان نیز بارها تاکید کرده است هدف تعطیلی این مکان نیست، زیرا باغ‌وحش مشهد یک جاذبه گردشگری است و افراد زیادی در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ از طرفی این باغ‌وحش برای مشهدی‌ها یک نوستالژی است و اتفاقات خوبی در آن رقم خورده است. ضمن این‌که این استان قطعا به یک باغ‌وحش نیاز دارد.
وی درباره راه‌اندازی باغ‌وحش جدید در مشهد می‌گوید: شنیده‌ها حاکی از آن است که اخیرا فردی موافقت اصولی برای راه‌اندازی یک باغ‌وحش را اخذ کرده است که مکان باغ‌وحش جدید قطعا خارج از محدوده خدمات شهری مشهد خواهد بود و در صورت راه‌اندازی آن، ضمن اشتغال‌زایی دست دادستانی و سایر نهادها در تصمیم‌گیری‌ها بازتر خواهد شد. ما نیز به خروج از فضای انحصاری کنونی باغ‌وحش راغب هستیم، زیرا باغ‌وحش فعلی به دلیل مسائل حاشیه‌ای تمایلی به تحویل بسیاری از حیوانات که زنده‌گیری می‌شوند، ندارد. شایان ذکر است با وجود پیگیری همشهری، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی در مورد نتایج کمیته حقیقت‌یاب حاضر به پاسخگویی نشدند.
